Ústí nad Orlicí (pol. Uście nad Orlicą) to miasto w regionie Podorlicko. Leży w uroczej dolinie u zbiegu rzek Tichá Orlice i Třebovka na wysokości 350 m n.p.m., 150 km na wschód od Pragi. Jest ono połączone drogą krajową, wiążącą Czechy i Morawy. Ponadto miasto to leży w korytarzu kolejowym Praga – Ołomuniec – Brno, jest ono więc dostępne komunikacyjnie. To niewątpliwie atut, który przyczynia się zarówno do rozwoju przemysłu i usług, jak i większego zatrudnienia mieszkańców
Dziś w Ústí nad Orlicí mieszka około 15 000 mieszkańców.
Historia miasta sięga drugiej połowy XIII wieku. Mieszkańcy zajmowali się wówczas głównie rolnictwem i tkactwem, gdzie ta druga aktywność uzyskała zdecydowanie dominującą pozycję. Z biegiem lat miasto to, można powiedzieć tkackie, stało się ważnym miejscem na mapie przemysłu włókienniczego. Do dziś działa tu kilka średniej wielkości firm produkcyjnych, zarówno czeskich, jak i zagranicznych.
Ústí nad Orlicí jest miastem kultury i sportu. Do ważnych wydarzeń należą międzynarodowe konkursy i wyścigi, takie jak Kocianova houslová soutěž (Konkurs Skrzypcowy im. Kociana), Heranova violoncellová soutěž (Konkurs Wiolonczelowy im. Herana), wyścig samochodowe Ústecká 21, młodzieżowe zawody narciarskie Skiinterkritérium oraz wyścig pojazdów „mydelniczek”.
W miejscu tym odbywają się również festiwale teatralne, filmowe lub taneczne. Spotykają się tu młodzi recytatorzy i studenckie grupy teatralne. Ponadto tradycyjnie już różne pokolenia mieszkańców miasta spotyka się na festiwalu Město v pohybu (Miasto w Ruchu). Trwa on pełen tydzień, podczas którego organizowane są liczne wydarzenia sportowe i kulturalne. Ústí nad Orlicí jest miastem powiatowym, z przedszkolami, szkołami podstawowymi i średnimi oraz siecią instytucji publicznych. Dobrze rozwinięte są również usługi społeczne.
Życie w mieście
W mieście oraz na przedmieściach funkcjonuje osiem przedszkoli, cztery szkoły podstawowe, Podstawowa Szkoła Artystyczna im. Jaroslava Kociana, Dom dla Dzieci i Młodzieży oraz Szkoła Podstawowa Specjalna. Młodzież może uczęszczać do trzech szkół średnich i liceum. Dla emerytów i osób starszych założony został Dom Spokojnej Starości oraz Ośrodek Pomocy Społecznej. Życiem kulturalnym w mieście zajmuje się Klubcentrum, organizacja finansowana przez miasto. Biblioteka miejska działa na poziomie regionalnym i tak jak muzeum miejskie ma ona swoje miejsce w życiu kulturalnym.
Dla mieszkańców jest dostępną podstawowa opieka medyczna, która jest bardzo dobrze uzupełniana przez lokalny szpital. Pracę oferują lokalne przedsiębiorstwa oraz firmy z udziałem zagranicznym, a także sektor usług wraz z instytucjami państwowymi, które mają tu swoje siedziby lub oddziały.
Wydarzenia kulturalne
Z miastem wiąże się wiele tradycji, wśród których wyróżnić można malowanie oraz budowanie szopek bożenarodzeniowych. Warto zaznaczyć, że z miastem łączy się również dziedzictwo muzyczne skrzypka Jaroslava Kociana lub Cecilská hudební jednota (Cecyliański chór muzyczny). Ważnymi zabytkami Ústí nad Orlicí są funkcjonalistyczny budynek teatru (narodowy zabytek kultury), secesyjna Willa Hernycha, jak również barokowy kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, w sąsiedztwie którego powstał park z nietypową kaplicą medytacyjną św. Jana Pawła II. Ta ostatnia tworzy spokojną przestrzeń do medytacji lub odpoczynku i stała się przystanią spokoju w ruchliwym centrum miasta.
Aktywny wypoczynek
Miasto Ústí nad Orlicí jest centrum turystyki rowerowej w regionie. Osoby zainteresowane kolarstwem znaleźć tu mogą mnóstwo możliwości spędzenia wolnego czasu. Z wytyczonych tras skorzystać mogą jednak również rolkarze oraz piesi w celu odbycia wycieczek krajoznawczych po okolicy. Ścieżki prowadzą do wieży widokowych, ruin zamków lub szlacheckich rezydencji. Dla najmłodszych przygotowano interaktywną ścieżkę przyrodniczą w Wolkerovo údolí oraz liczne elementy zabawowe w postaci placów zabaw. W końcu dla miłośników adrenaliny w postaci spływów wodnych oraz „tarzanów” jest zaplecze w ośrodku turystyki aktywnej Cakle nad rzeką Cicha Orlica. W miejscu tym można spłynąć rzeką na wypożyczonym kajaku lub sprawdzić swoją odwagę i siłę na ściance wspinaczkowej z via ferrata. Zasłużony relaks, nie tylko po zajęciach sportowych, oferuje kryty basen ze słoną wodą lub nowoczesnym park wodny z przyjemną strefą spa i saunami. Wspomniana strefa wypoczynkowa jest częścią rozległego kompleksu sportowego z kortami do tenisa czy siatkówki, a także stadionem piłkarskim i lekkoatletycznym, w końcu minigolfem.
Wydarzenia w mieście
Miasto żyje kulturą i sportem. Wiosną kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wypełnia się muzyką klasyczną w ramach festiwalu Kocianovo Ústí (Ústí Kociana), a w październiku muzyką kościelną w ramach Festiwalu Muzyki Sakralnej im. św. Cecylii. W maju miasto staje się centrum międzynarodowego konkursu skrzypcowego Kocianova houslová soutěž, a w czerwcu odbywa się tu tygodniowy festiwal Město v pohybu (Miasto w Ruchu). Odbywają się tu festiwale filmowe i teatralne, konkursy recytatorskie i taneczne z udziałem gości z regionu i całych Czech. Innymi popularnymi imprezami są Ústecká staročeská pouť (festyn staroczeski połączony z wesołym miasteczkiem) oraz obchody związane z adwentem, funkcjonujące pod nazwą Ústecký advent. Tradycyjnie w mieście odbywają się międzynarodowe wyścigi samochodowe Ústecká 21, koszykarski lub szachowy memoriał, zawody karate oraz ogólnokrajowe spotkanie lekkoatletyczne.
Ústí nad Orlicí znajduje się u stóp Gór Orlickich. Leży w uroczej dolinie, u zbiegu rzek Cicha Orlica i Třebovka. Tutaj, w pobliżu ujścia dwóch rzek, na przełomie XII i XIII wieku powstała niewielka osada, nazwana według jej położenia Oustí.
Początki Ústí nad Orlicí związane są z kolonizacją, której szczyt przypadał na drugą połowę XIII wieku. Wówczas działania tego typu przeprowadzali panowie z Drholce na zlecenie władców Wacława I i Przemysła Ottokara II. Nowa osada została założona nad miejscem, w którym osoby lokalne zamieszkiwały wcześniej – dokładnie na cyplu, o czym do dziś przypomina regularny kwadratowy rynek i układ centrum miasta. Poddańczy gród został nazwany na cześć jednego z kolonizatorów, Wilhelma z Drholce – Wilhelmswerd, co z niemieckiego oznacza tyle, co Cypel Wilhelma.
Dalszy rozwój grodu był ściśle związany z nowo powstałą posiadłością szlachecką, której centrum administracyjnym został pobliski zamek Lanšperk. Po zakończeniu kolonizacji regionu, majątek został zwrócony koronie królewskiej. Pierwsza pisemna wzmianka o Ústí nad Orlicí pochodzi z 1285 roku, z czasów, kiedy król Wacław II przekazywał posiadłość swojemu ojcu Zawiszy z Falkenštejnu. Po egzekucji Zawiszy, datowaną na 1292 rok, monarcha przekazał zachodnią część posiadłości z Lanšperku (były to okolice miast Ústí nad Orlicí i Česká Třebová) nowo założonemu klasztorowi cystersów. Zakon rezydował w miejscowości Zbraslav koło Pragi. Z powodu dużej odległości dzielącej te dwa miejsca, trudnemu zarządzaniu i częstym rabunkom Lanšperka przez okolicznych feudałów, klasztor sprzedał ziemię w 1358 roku sąsiedniemu biskupstwu, znajdującemu się w mieście Litomyšl. Na przestrzeni wieków majątek kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Miejsce to było często sprzedawane, częste zmiany posiadaczy tego majątku zależały też od polityki małżeńskiej lub kwestii przenoszenia centrum administracyjnego. Wśród właścicieli wyróżnić można rody jak Kostkové z Postupic, Pernsteinowie, Bohdanečtí z Hodkova lub Liechtensteinowie. Najemcy ci nadawali miastu różne przywileje, które przyczyniły się do jego rozwoju. Wspierano warzenie piwa (w roku 1499) oraz rozwój produkcji cechowej, zwłaszcza płóciennictwa i sukiennictwa. Miasto dotknęły dwa wielkie pożary (w 1498 i 1705 roku), które zniszczyły zarówno cenne dokumenty historyczne, jak i pierwotną drewnianą zabudowę. Tę ostatnią w XVIII wieku zastąpiła zabudowa murowana, w tym nowy ratusz i kamienice z podcieniami. W latach 1851–1869 miasto było siedzibą urzędu powiatowego, który został jednak zlikwidowany. Przyczyniło się to do tego, że Ústí nad Orlicí podlegało pod urząd powiatowy w Lanškrounie.
Pod koniec XVIII wieku doszło do sporu o zarządzanie miastem między mieszczanami z Ústí nad Orlicí i szlachtą z Lanškrouna. W 1795 roku miasto Ústí nad Orlicí otrzymało prawa miejskie, co dało mieszczanom większą niezależność.
Układ monachijski z końca września 1938 roku przyniósł wielką zmianę w życiu miasta, kiedy to środkowa część miasta została z dnia na dzień otoczona z trzech stron (oprócz zachodniej) nową granicą. Kolejne powojenne zmiany polityczne i administracyjne całkowicie zmieniły życie miasta.
Ústí nad Orlicí odzyskało status miasta powiatowego w 1960 roku i zostało nim do 2003 roku, kiedy to doszło do rozwiązania powiatów.
Miasto położone było na niezbyt płodnym terenie rolniczym, dlatego rozwijano tu głównie produkcję rzemieślniczą, zwłaszcza tkactwo domowe. Zasadniczą zmianę przyniosła budowa linii kolejowej Ołomuniec – Praga w latach 1843–1845. Co więcej, w roku 1874 zakończono tu również budowę linii do Kłodzka. Produkcja fabryczna stopniowo zaczęła wnikać w codzienność miasta. Z czasem zaczęła dominować produkcja bawełny. To właśnie kolej przyczyniła się do rozwoju przemysłu włókienniczego w mieście po zaniknięciu tradycyjnej produkcji cechowej do tego stopnia, że na początku XX wieku Ústí nad Orlicí zyskało przydomek „wschodnioczeskiego Manchesteru”. Do tradycyjnego przemysłu włókienniczego, który zniknął z miasta w latach 90. XX wieku, z czasem dołączył jeszcze przemysł maszynowy oraz badania w dziedzinie włókiennictwa.
Wzrost gospodarczy miasta pomógł również w rozwoju życia kulturalnego i społecznego, co zauważalne było przede wszystkim przy końcu XIX wieku. Co ważne, korzenie tego typu artystyczno-społecznej działalności można znaleźć najwcześniej już w średniowieczu. Wówczas istniało już tak zwane Bractwo Literackie, założone przy miejscowym kościele. W 1803 roku założony został również Cecyliański chór muzyczny.
Obok bogatego życia muzycznego nie można pominąć tradycji malowania szopek oraz aktywnej działalności lokalnych stowarzyszeń. Dziś miasto (wraz z okolicznymi gminami) liczy około 15 000 mieszkańców. Na Ústí nad Orlicí nałożony został rozszerzony zakres zobowiązań wobec okolicznego regionu.
